درجه حفاظت IP چیست؟
مقدمه
یکی از مشخصات مهم در مورد هر چراغ یا پروژکتور یا والواشر درجه حفاظت آن یا درجه IP آن است. درجه حفاظت IP مخفف یا شکل کوچک عبارت international protection است که برگردان فارسی آن به معنای درجه حفاظت بین المللی در مورد انواع تجهیزات الکترونیکی است. سیستمی که در آن انواع پرژکتور و والواشر بر حسب IP رتبه بندی میشوند تحت یک استاندارد و پرتکل کمیسیون بین المللی الکترونیک یا به اختصار IEC است که در بسیاری از دسته بندی محصولات الکترونیکی و الکتریکی به ویژه انواع لوازم و تجهیزات روشنایی مانند انواع چراغ، انواع پرژکتور، انواع والواشر و … کاربرد فراوان دارد. این تجهیزات معمولا در مشاغلی حساس صنعتی یا حتی در مشاغلی چون زیبایی معابر شهری، نورپردازی شهری، آبنمای موزیکال و نورپردازی پارک مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مفاهیم و استاندارد درجه IP
مقدار یا میزان درجه حفاظت یا IP میزان مقاومت و حفاظت وسایل الکتریکی و الکترونیکی در برابر عوامل محیطی مخرب مانند آب، گرد و غبار، رطوبت و … است. مقدار درجه حفاظت یا میزان عدد IP همواره از ۲ رقم مانند IP68، IP65 و … تشکیل می شود.
همانطور که در بالا گفته شد میزان یا درجه IP همواره یک دو رقمی است که رقم اول نشانگر محافظت در برابر نفوذ اجسام جامد (در مقیاس کوچک) است و رقم دوم همواره میزان محافظت فیکسچر یا سطح خارجی وسیله الکتریکی مربوطه را در برابر آب و رطوبت را نشان می دهد. بنابراین عدد سمت راست میزان مقاومت و محافظت در برابر نفوذ مایعات و عدد سمت چپ میزان مقاومت و حفاظت در برابر اجسام ریز جامد را نشان می دهد.
از نظر منطقی اگر یک وسیله الکتریکی مقاومت و محافظت خوبی در برابر نفوذ آب و رطوبت داشته باشد (یعنی عدد سمت چپ عدد بالایی داشته باشد) عدد سمت چپ باید رقم بالایی داشته باشد. نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره نمود این است که اگر عدد سمت چپ رقم بالایی داشته باشد عدد سمت راست نیز باید رقم بالایی باشد بنابراین IP38 بی معنا است چون عدد سمت چپ رقم پایینی دارد ولی IP68 با معنا بوده زیرا هر دو عدد سمت چپ و راست دارای مقادیری بالا می باشند.
اگر شما می خواهید از یک وسیله روشنایی مانند یک لامپ در مکانی مانند حمام یا کاربردهای صنعتی نظیر نورپردازی شهری و آبنما استفاده کنید حتما باید به این نکته توجه داشته باشید که برای کاهش خطرات احتمالی از چراغ یا وسیله روشنایی که درجه حفاظت بالایی در برابر آب و رطوبت دارد استفاده نمایید. حتی شما میتوانید محیط تحت نورپردازی خود را به بخشهای مختلفی تقسیم کرده که این نقاط به وسایل روشنایی با درجه حفاظت های مختلف احتیاج دارند با این کار شما از میزان هزینه پرداختی خود به بهترین شکل استفاده کرده و میزان خطرات احتمالی جانی و مالی را به حداقل می رسانید.
معمولا برای نورپردازی داخلی با استفاده از انواع چراغ یا پروژکتور سقفی و چراغ آویزان نیاز IP با درجه بالا نیست و درجه حفاظت IP20 نیز برای اینگونه موارد نیز کافی است. درجه حفاظت بالاتر از IP20 در اینگونه مکان‌ها باعث افزایش یکباره هزینه ها خواهد شد درحالیکه اصلا برای این نوع مکان‌ها لازم نیست. از طرف دیگر در مورد نورپردازی فضاهای باز با استفاده از پروژکتورها، والواشرهای دفنی و زیر آبی به درجه حفاظت بالایی احتیاج است. همانگونه که مشخص است آب یک رسانای جریان برق است پس برای جلوگیری از خطرات احتمالی جانی و مالی اکیدا توصیه می شود از درجه حفاظت مناسب و بالایی در مکان های مذکور استفاده شود. استفاده از وسایل و تجهیزات نورپردازی با درجه حفاظت IP20 باعث ایجاد خطرات جانی و مالی به افراد می شود.
اهمیت درجه حفاظت تجهیزات و وسایل نورپردازی
به طور کلی عدد دو رقی درجه حفاظت وسایل نورپردازی به خریداران این آگاهی را می دهد که وسیله نورپردازی مذکور با قرارگیری در محیط مربوطه چه میزان امن بوده و از خطرات جانی و مالی احتمالی می کاهد و آسیبی به افراد و وسایل الکتریکی دیگر وارد نمیکند. با توجه به مثالهای بالا در مورد نصب وسایل روشنایی در فضای باز و حمام که دو نمونه کاربردی و مهم محسوب می شوند شما باید اطمینان حاصل کنید که نگهدارنده و سطح خارجی وسایل روشنایی مذکور به خوبی در برابر نفوذ آب و رطوبت مهر و موم شده و از این نظر ایمن هستند. همچنین در محیط‌هایی که پر گرد و غبار هستند و وسایل نوردرپردازی نظیر پروژکتورهای دفنی، پروژکتورهای LED (ال ای دی) و چراغ‌های نورپردازی استفاده می شوند باید درجه حفاظت مناسبی را برای آنها در نظر گرفت تا از نفوذ ذرات جامد (گرد و خاک) به داخل وسایل نورپردازی جلوگیری کرده و باعث افزایش طول عمر آن ها شود. در نتیجه آن کارایی تجهیزات نورپردازی به حداکثر رسیده و خطرات احتمالی جانی و مالی به طور چشم‌گیر کاهش یابد.
مفاهیم اعداد در درجه IP
در هر یک از مواردی که تاکنون به آن اشاره شد درجه حفاظتی متفاوتی در نظر گرفته می‌شود که می تواند در هزینه ها و نوع اجرای کار بسیار تاثیرگذار باشد. بنابراین اهمیت درجه حفاظت برای انواع وسایل و تجهیزات نورپردازی بسیار بالا بوده و به عنوان یکی از مشخصات بسیار مهم تجهیزات نورپردازی خواهد بود. در ادامه به چند درجه حفاظت که رقم اول متفاوت دارند توجه کنید:
IP0X: بدون محافظت
IP1X: در برابر اشیا جامد با قطر بالای ۵۰ میلی متر محافظت دارد.
IP2X: در برابر اشیا جامد با قطر بیش از ۱۲ میلی متر محافظت دارد.
IP3X: در برابر اجسام جامد با قطر بیش از ۲.۵ میلی متر محافظت دارد.
IP4X: در برابر اجسام جامد با قطر بیش از ۱ میلی متر محافظت دارد.
IP5X: محافظت کامل در برابر لمس و برخورد از نزدیک اجسام جامد و قطعات و تجهیزات حامل جریان الکتریکی و همچنین محافظت در برابر نفوذ گرد و غبار.
IP6X: محافظت کامل در برابر لمس و برخورد از نزدیک اجسام جامد و قطعات و تجهیزات حامل جریان الکتریکی و همچنین محافظت کامل در برابر نفوذ گرد و غبار.
اینبار به چند درجه حفاظت که رقم دوم متفاوت دارند توجه کنید:
IPX0: بدون محافظت.
IPX1: در برابر ریزش قطرات آب فقط به صورت عمودی حفاطت دارد.
IPX2: در برابر ریزش قطرات آب به صورت عمودی تا ۱۵ درجه اختلاف (۷۵ تا ۱۰۵ درجه) حفاطت دارد.
IPX3: در برابر اسپر و ریزش قطرات ریز آب به صورت عمودی تا ۶۰ درجه اختلاف (۳۰ تا ۱۵۰درجه) حفاطت دارد.
IPX4: در برابر اسپر و ریزش آب در تمامی جهات (۳۶۰ درجه) محافظت دارد.
IPX5: در برابر ریزش یا پاشش آب با فشار کم در تمامی جهات محافظت دارد.
IPX6: در برابر ریزش یا پاشش آب با فشار بالا در تمامی جهات محافظت دارد.
IPX7: در برابر قوطه وری تا ۳۰ دقیقه در عمق ۱۵ تا ۱۰۰ سانتی متری در آب محافظت دارد.
IPX8: در برابر قوطه وری طولانی مدت در آب با عمق ( تا ۳ متر) و فشار زیاد مقاومت دارد.
اهمیت انتخاب تجهیزات نورپردازی با در نظر گرفتن تفاوت بین IP65 ، IP67 و IP68
تفاوت بین درجه هایIP65 ، IP67 و IP68 که معمولا در تجهیزات مختلف وجود دارد اندک، اما بسیار مهم است. با استفاده از نکات فوق الذکر در مورد اعداد به کاررفته در درجه حفاظت وسایل الکتریکی و به ویژه تجهیزات نورپردازی و روشنایی در مییابیم که هر ۳ مورد در بالاترین سطح از حفاظت در برابر مواد جامد و گرد و غبار هستند. تنها تفاوت در عدد دوم است که نشان دهنده میزان حفاظت ناشی از ورود سیالات، آب و رطوبت را به درون تجهیزات الکتریکی دارد که کمترین میزان حفاظت در برابر سیالات و رطوبت بین ۳ مورد مذکور متعلق به IP65 و بیشترین متعلق به IP68 است.
استاندارد IP65 در برابر ریزش یا پاشش آب با فشار بالا در تمامی جهات محافظت دارد اما در برابر قوطه ور شدن آسیب پذیر هستند بنابراین اینگونه تجهیزات نباید در آب به صورت غوطه ور قرار گیرند. استاندارد IP67 در برابر قوطه وری تا ۳۰ دقیقه در عمق ۱۵ تا ۱۰۰ سانتی متری در آب محافظت دارد. بنابراین اینگونه تجهیزات نباید برای طولانی مدت در آب غوطه ور شوند. استاندارد IP68 ضد آب بوده و تا عمق ۳ متر می تواند در آب غوطه ور باشد. برای مثال پروژکتور فواره ای، پروژکتور دفنی، پروژکتور دورنازلی، والواشر، پروژکتور LED و پروژکتور خطی با توجه به نوع کاربرد و محل مورد استفاده نیاز به درجه حفاظت متفاوتی دارند.
برای وسایل و تجهیزات نورپردازی خود به چه درجه حفاظتی نیازمند هستیم؟
اگر پیشبینی شما برای محل قرارگیری تجهیزات نورپردازی، محیطی است که در آن میزان رطوبت و گرد و غبار کم است (مانند نورپردازی داخلی) پس شما به درجه حفاظت پایینی نیاز دارید اما اگر محل قرارگیری و نصب تجهیزات نورپردازی دارای میزان رطوبت و گرد و غبار بیشتری باشد (مانند نورپردازی پارک، نورپردازی استخر، نورپردازی میدان و نورپردازی درخت) می بایست میزان درجه حفاظت بالاتری در نظر گرفته شود. برای مثال در عکس زیر تقسیم بندی محل های مختلف با درجه حفاظت متفاوت نشان داده شده است.
حداقل مقدار IP مورد نیاز برای فضای بیرون
جهت استفاده از نورپردازی در فضای باز شما می توانید محیط تحت نورپردازی را به چند بخش مختلف تقسیم کنید.
- ناحیه ۱ مناطقی سرباز که کاملا در معرض تابش نور خورشید هستند و با انواع عناصر هواشناسی مانند ریزش برف، باران، باد و تگرگ در تماس هستند. بنابراین تجهیزات استفاده شده در این مناطق باید قادر به مقاومت در برابر این شرایط و موارد مشابه دیگر را داشته باشند. با توجه به توضیحاتی که در ابتدا داده شد این تجهیزات نورپردازی باید مقدار IP بالایی داشته باشند که حداقل آن IP65 است، این نکته را نیز توجه داشته باشید که اگر وسایل نورپردازی شما مانند انواع پرژکتور و والواشر در محلی نصب می شود که باید در آب غوطه ور شوند، به مقدار IP بالاتری که حداقل آن IP67 است نیاز دارند.
- ناحیه ۲ محل‌هایی را شامل می شود که علارغم آن که در محیط بیرون هستند ولی به طور مستقیم در معرض ریزش باران و برف و تگرگ قرار نمیگیرند. بنابراین این تجهیزات در مکانهای مذکور و نشان داده شده در شکل به حداقل درجه حفاظت یعنی IP44 نیاز دارند.
- ناحیه ۳ برای استفاده از تجهیزات نورپردازی در فضای باز محلی است که این تجهیزات کاملا از عناصر مخرب خارجی مانند ریزش باران، تابش مستقیم افتاب، ریزش برف و … قرار ندارند. به عنوان مثال پرژکتورها یا والواشرهای سقفی که از عوامل محیطی مخرب به دور هستند حداقل مقدار درجه حفاظت توصیه شده برای آنها IP23 است.
